Πότε παραβιάζεται η υποχρέωση διατροφής σύμφωνα με το Ποινικό Κώδικα;

Έχω αναφερθεί σε προηγούμενα άρθρα μου για το διαζύγιο, τη διάσταση και τις υποχρεώσεις διατροφής που γεννιούνται μέσα στο γάμο.

Ο Ποινικός μας Κώδικας υπό ορισμένες προϋποθέσεις, θέλοντας να προστατεύσει τη διατροφή, προβλέπει ποινή φυλάκισης έως ένα έτος σε εκείνους που παραβιάζουν (παραλείπουν να εκπληρώσουν) τις εκ του νόμου απορρέουσες υποχρεώσεις διατροφής τους που αναγνωρίσθηκαν δικαστικώς.

Συγκεκριμένα το σχετικό άρθρο 358 του Ποινικού Κώδικα ορίζει τα εξής: 

"Παραβίαση της υποχρέωσης για διατροφή - ‘Αρθρο 358." 

"Όποιος κακόβουλα παραβιάζει την υποχρέωση διατροφής που του την έχει επιβάλλει ο νόμος και έχει αναγνωρίσει, έστω και προσωρινά, το δικαστήριο, με τρόπο τέτοιο ώστε ο δικαιούχος να υποστεί στερήσεις ή να αναγκαστεί να δεχτεί βοήθεια άλλων, τιμωρείται με Φυλάκιση μέχρι ενός έτους."

Η παραβίαση της υποχρέωσης για διατροφή είναι πλημμέλημα. Πρόκειται για έγκλημα διαρκές, γνήσιας παραλείψεως, συγκεκριμένης διακινδύνευσης και αφορά την οικονομική εγκατάλειψη του δικαιούχου διατροφής. Η δίωξη του εγκλήματος γίνεται αυτεπάγγελτα.

Χρόνος τέλεσής του είναι το χρονικό διάστημα από τότε που έγινε παράλειψη της οφειλόμενης διατροφής μέχρι τότε που έγινε καταβολή της, οπότε παύει η πραγμάτωση του εγκλήματος.

Η παραπάνω διάταξη προστατεύει τον δικαιούμενο σε διατροφή από τον κίνδυνο της ελλείψεως των υλικών μέσων συντηρήσεώς του. 

Στοιχεία του εγκλήματος είναι :

1. η υποχρέωση διατροφής που επιβάλλεται από τον νόμο (ευθέως και αμέσως) που ιδρύεται με βάση τον δεσμό του γάμου και η δεδηλωμένη παράλειψη του φερομένου ως υπόχρεου προς διατροφή, 

2. η υποχρέωση διατροφής να έχει αναγνωρισθεί με δικαστική απόφαση, έστω και προσωρινώς, που διατηρεί την ισχύ της μέχρι να εκδοθεί οριστική απόφαση διατροφής, έστω και αν μεταβληθούν οι όροι διατροφής, καθ’ όλο το χρονικό διάστημα της παραβιάσεως της υποχρεώσεως. 

Η απόφαση πρέπει να είναι εκτελεστή, χωρίς να απαιτείται και τυπικά επίδοση της αποφάσεως στον υπόχρεο με δικαστικό επιμελητή. Παρόλα αυτά επιβάλλεται να γίνεται επίδοση της δικαστικής απόφασης προς απόδειξη του γεγονότος της γνωστοποίησης της υποχρεώσεως διατροφής στον υπόχρεο. 

Δεν αποτελεί δικαστική απόφαση ο δικαστικός συμβιβασμός. 

3. Ο υπόχρεος της διατροφής να παραλείπει τη παροχή διατροφής, παρότι είχε την οικονομική δυνατότητα να καταβάλει το χρηματικό ποσό που επιδικάστηκε για την κάλυψη των αναγκών επιβιώσεως του δικαιούχου για το προσδιορισμένο χρονικό διάστημα.

4. να υποστεί ο δικαιούχος της διατροφής στερήσεις ή να αναγκασθεί να δεχθεί τη βοήθεια άλλων για τη διατροφή του. Η οικονομική δυνατότητα του υπόχρεου κρίνεται ανάλογα με τον οικονομική του κατάσταση και την επαγγελματική του δραστηριότητα. 

5. να υπάρχει δόλος του δράστη, έστω και ενδεχόμενος, ο οποίος συνίσταται στη γνώση και αποδοχή όλων των στοιχείων της αντικειμενικής υποστάσεως και περιλαμβάνει και τη γνώση της περί διατροφής υποχρεώσεως με βάση δικαστική απόφαση που την έχει αναγνωρίσει. Αρκεί και ενδεχόμενος δόλος.

6. να υπάρχει κακόβουλη παραβίαση της υποχρεώσεως αυτής, δηλαδή ενδιάθετη βούληση μη συμμορφώσεως του δράστη προς την υποχρέωση από κακεντρέχεια και κακή θέληση να στερηθεί ο δικαιούχος τα αναγκαία προς το ζην. Εδώ υπάγεται η εκδίκηση, το μίσος ή άλλο απεχθές αίτιο ακόμη και η πρόκληση ανικανότητας προς παροχή διατροφής και η μη καταβολή προσπαθειών προς εκπλήρωση της υποχρέωσης. Δεν αποτελεί κακοβουλία η λησμοσύνη, η οικονομική αδυναμία παντελούς καταβολής διατροφής, η ασθένεια, η ανεργία ή άλλος λόγος ανεξάρτητος της θελήσεως του υπόχρεου.

Η παράλειψη από τον δικαιούχο διατροφής άσκησης κύριας αγωγής διατροφής μέσα σε τριάντα ημέρες από τη δημοσίευση της αποφάσεως των ασφαλιστικών μέτρων που επιδικάζει διατροφή, συνεπάγεται την αυτοδίκαιη παύση της ισχύος της τελευταίας, τόσο για το παρελθόν όσο και για το μέλλον. 

Η μη εκπλήρωση της υποχρεώσεως του ανωτέρω άρθρου συντελείται με οποιονδήποτε τρόπο, είτε με ολική παράλειψη, είτε με μερική παράλειψη, είτε με καθυστέρηση. 

Αν η παραβίαση της υποχρεώσεως προς διατροφή τελείται κατ` εξακολούθηση για απέχοντα χρονικώς διαστήματα (μηνών) και αν η στέρηση αφορά περισσότερα του ενός πρόσωπα, πρόκειται για ισάριθμα εγκλήματα σε αληθινή συρροή, δηλαδή για αυτοτελή εγκλήματα, (όσα και τα δικαιούχα πρόσωπα) που τελέσθηκε το καθένα κατ` εξακολούθηση.

Η απόφαση του πολιτικού δικαστηρίου αποτελεί δεδικασμένο και δεσμεύει το ποινικό δικαστήριο περί της υπάρξεως υποχρεώσεως διατροφής. 

Το ποινικό δικαστήριο ερευνά το κύρος και την ισχύ της αποφάσεως κατά το άρθρο 60 παρ. 1 του Κ.Ποιν.Δ. σε συνάρτηση με το χρόνο της παραβιάσεως της υποχρεώσεως διατροφής. Ο χρόνος αυτός είναι ( άρθρο 17 του Π.Κ.) το χρονικό διάστημα από της παραλείψεως της οφειλομένης ενεργείας της καταβολής της επιδικασθείσης ανά μήνα διατροφής, συνεπεία της οποίας δημιουργείται και διατηρείται με τη θέληση του δράστη παράνομη κατάσταση μέχρι λήξεως της καταστάσεως αυτής, δηλαδή μέχρι την ολοσχερή καταβολή του ποσού της διατροφής στο δικαιούχο.

Η αναγνώριση υποχρεώσεως διατροφής για χρονικό διάστημα προγενέστερο από την έκδοση της αποφάσεως και της γνωστοποιήσεως της στον υπόχρεο δεν συνεπάγεται καμία ποινική κύρωση αυτού.

Γιώργος Γιαγκουδάκης, Δικηγόρος Καβάλας

* Δημοσιεύτηκε 30/9/2013 στην "Πρωϊνή" Εφημερίδα της Καβάλας