Τι διδάσκει η Αγία Γραφή για τις σχέσεις γονέων και παιδιών

Γονείς και παιδιά στην Καινή Διαθήκη.

Για να δούμε τι διδάσκει η αγία Γραφή για τις σχέσεις γονέων και παιδιών θα μελετήσουμε τι μας λέγει ο απόστολος Παύλος στην προς Εφεσίους επιστολή του (6,1-4) έχοντας συγχρόνως υπ’ όψη μας την αντίστοιχη ερμηνεία του αγίου Χρυσοστόμου στην προς Εφεσίους (Ε.Π.Ε. 21,246-269).

«Τα τέκνα υπακούετε τοις γονεύσιν υμών».

Όπως ακριβώς αυτός, που κάνει ένα άγαλμα, σχηματίζει πρώτα το κεφάλι, μετά τον αυχένα, τον θώρακα, την κοιλιά, τα πόδια, έτσι και ο Παύλος προχωρεί από τις σχέσεις ανδρός-γυναικός, για τις οποίες μίλησε προηγουμένως (Εφεσ. 5, 21-33), στις σχέσεις γονέων-παιδιών για να ολοκληρώσει τη διδασκαλία του πάνω στο θέμα της οικογενείας. Η υπακοή των παιδιών στους γονείς τους είναι κάτι που το συνιστά και η φύση και η κοινωνία και ο Θεός. Τα παιδιά είναι μικρά, άπειρα, ανεκπαίδευτα και χρήζουν προστασίας, εκπαιδεύσεως, κοινωνικοποιήσεως, αναπτύξεως των φυσικών και πνευματικών αρετών τους. Μόνο αν υπακούουν και δέχονται την επίβλεψη και την κηδεμονία των γονέων τους θα απολαύσουν τα όσα αναφέραμε. Αλλά εκτός από αυτά που αναφέραμε είναι θέμα θελήματος του Θεού να σέβονται και ν’ αγαπούν τους γονείς τους. Ο δεκάλογος του Μωυσέως, με την πέμπτη του εντολή, λάμβανε ειδική και ξεχωριστή μέριμνα για το θέμα αυτό. «Τίμα το πατέρα σου και την μητέρα σου, ίνα ευ σοι γένηται, και ίνα μακροχρόνιος γένη επι της γης της αγαθής, ης Κύριος ο Θεός σου δίδωσί σοι» (Έξοδ. 20,12).

«Εν Κυρίω». 

Να υπακούτε όπως θέλει ο Κύριος αλλά κι όταν οι απαιτήσεις των γονέων σας είναι μέσα στα πλαίσια των εντολών και του θελήματος του Θεού. Δεν έχετε υποχρέωση να τους υπακούτε, εάν σας ζητούν κάτι αμαρτωλό ή κάτι που αντίκειται στις υποχρεώσεις σας προς το Θεό. Δεν μπορούν οι γονείς να ζητήσουν από το παιδί να μη γίνει ιερεύς ή μοναχός π.χ.. Δεν μπορούν να ζητούν από το παιδί τους να ν’ αγαπά το Θεό μετά απ’ αυτούς και στο βαθμό που αυτοί επιτρέπουν.

«Τούτο γαρ έστι δίκαιον».

Και από τη φύση και από το νόμο του Θεού θεωρείται πρέπον και αρμόζον τα παιδιά να υπακούν τους γονείς. Αλλά και κατά λογική ακολουθία και ανάγκη πρέπει ν’ αγαπάμε τους γεννήτορές μας, που μας αγαπούν, μας φροντίζουν και μας προστατεύουν. Η υπακοή είναι η ελάχιστη αντιπροσφορά στη μαρτυρική αγάπη των γονέων.

«Τίμα το πατέρα σου και την μητέρα σου, ήτις εστίν εντολή πρώτη εν επαγγελία». 

Είναι πρώτη στη σειρά των εντολών που σχετίζονται με τα καθήκοντα προς τους άλλους (5η-10η), αλλά και πρώτη που συνοδεύεται με υπόσχεση ανταμοιβής. Στις άλλες εντολές δεν υπάρχει ανταμοιβή, καθόσον απαγορεύουν το κακό και προστάσσουν ν’ απομακρυνόμεθα απ’ αυτό. Στις εντολές όμως που προστάσσουν να κάνουμε το καλό υπάρχει και η ανταμοιβή. Π.χ. «αγαπάτε τους εχθρούς υμών και αγαθοποιείτε και δανείζετε μηδέν απελπίζοντες, και έσται ο μισθός υμών πολύς, και έσεσθε υιοί υψίστου» (Λουκ. 6,35). Αλλά είναι «πρώτη εντολή» και με μία άλλη έννοια· οι γονείς, οι πρώτοι μετά Θεό αίτιοι της υπάρξεώς μας, πρέπει πρώτοι ν’ απολαύσουν τις ευεργεσίες μας. Προηγούνται των άλλων αναγκαστικά και υποχρεωτικά. Στην Α΄ Τιμ. 5,8 λέγει· «ει δε τις των ιδίων και μάλιστα των οικείων ου προνοεί, την πίστιν ήρνηται και έστιν απίστου χείρων». Χειρότερος και από τον άπιστο είναι αυτός που δεν ενδιαφέρεται και δεν φροντίζει για τους δικούς του!

«Ίνα ευ σοι γένηται και έση μακροχρόνιος επί της γης». 

Δεν μιλά εδώ ο νόμος του Θεού για την βασιλεία των ουρανών και για τις μεταθανάτιες ανταποδόσεις. Απευθύνεται σε μικρές και ανώριμες ψυχές, που δεν μπορούν ακόμα να εξαρθούν σε υψηλά πνευματικά και θεολογικά μέτρα. Εξ άλλου είναι και στο πνεύμα της Παλαιάς Διαθήκης να τονίζει την εγκόσμιο και επίγειο ευημερία και ευτυχία. Η πρόοδος και η επιτυχία στους υλικούς στόχους, που έχει ένα παιδί, και η επιθυμία να ζήσει πολλά χρόνια είναι κάτι που και το κατανοεί και το ικανοποιεί. Ίσως ρωτήσει κάποιος· «αν έτσι έχει η εξήγηση γιατί, αφού δεν αναφέρει τη βασιλεία του Θεού, αναφέρει το νόμο του Θεού;». Διότι την ύπαρξη του Θεού δεν την αγνοεί το παιδί. Είναι η αλφαβήτα της θεολογικής γνώσεως και πίστεως. Απλώς την ύπαρξη του Θεού την συνδέει με υλικές απολαβές καθότι ανώριμο.

«Και οι πατέρες μη παροργίζετε τα τέκνα υμών, αλλ’ εκτρέφετε αυτά εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου». 

Δεν λέγει να τα αγαπάτε, διότι αυτό το προκαλεί η φύση και χωρίς να το θέλουν. Μόνο εντελώς αχρείοι γονείς και ανθρωπόμορφα τέρατα καταπνίγουν ενίοτε το ένστικτο της στοργής και της κηδεμονίας. Στους συνήθεις και φυσιολογικούς γονείς δεν χρειάζεται καμμία σύσταση για ν’ αγαπούν τα παιδιά τους. Όπως και στον άνδρα ο Παύλος δεν ζητά ν’ αγαπά τη γυναίκα του ερωτικά, διότι αυτό είναι θέμα ενστίκτου. Ζητά να την αγαπά σταυρικά και μαρτυρικά, που αυτό είναι ίδιον καλλιεργημένης και αγίας ψυχής. Οι θεολόγοι της Εκκλησίας στο σημείο αυτό παρατηρούν ότι ενώ αναφέρεται και στους δύο γονείς ο Παύλος, εν τούτοις, εδώ αναφέρει μόνο τους πατέρες. Και εξηγούν ότι το κάνει αυτό, διότι οι πατέρες ταχύτερα παραφέρονται από το πάθος και φέρονται στα παιδιά σαν ανδράποδα, ξεχνώντας ότι είναι ελεύθερες υπάρξεις. Να προσθέσουμε ότι τα ανωτέρω λεγόμενα αφορούν και τους πνευματικούς πατέρες, οι οποίοι ενίοτε κάνουν κατάχρηση της πνευματικής εξουσίας τους.

Στην προς Κολασσαείς επιστολή του ο Παύλος συνιστά για το ίδιο θέμα· «Οι πατέρες μη ερεθίζετε τα τέκνα υμών ίνα μη αθυμώσιν» (3,21). 

Δηλαδή μη ασκείτε σατραπικά και δικτατορικά την γονική μέριμνα και κηδεμονία, διότι έχοντας εσείς την δύναμη και τη δυνατότητα να τα πιέζετε, στο τέλος μπορεί να υποκύψουν, αν δεν φύγουν ή επαναστατήσουν με βίαιο τρόπο, αλλά θα αθυμήσουν. Θα χάσουν την όρεξη για ζωή και δημιουργία. Θα απελπισθούν και μπορεί κάποια απ’ αυτά να οδηγηθούν και στην αυτοκτονία. Στο σημείο αυτό όπως και σε αντίστοιχα χωρία για τους κυρίους και τους δούλους φαίνεται ξεκάθαρα ότι η αγία Γραφή δεν χαρίζεται σε κανένα και δεν στηρίζει μονομερώς κανένα. Το κήρυγμα των κληρικών πρέπει να τονίζει αυτές τις δύο διαστάσεις των θεϊκών εντολών ομοιόμορφα και με την ίδια συχνότητα. Σε κανένα δεν δίνει το ευαγγέλιο τη δυνατότητα να ασκεί την εξουσία του ανεξέλεγκτα και εική και ως έτυχε. Υπάρχουν φραγμοί και περιορισμοί που πρέπει να τους σεβαστούμε, αν θέλουμε να είμαστε εν τάξει με το Θεό. Και οι κληρικοί πρέπει συνεχώς να το τονίζουν αυτό.

«Αλλ’ εκτρέφετε αυτά εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου». 

Μη εξοργίζετε τα παιδιά σας με τον εγωισμό σας ή τον υπερβολικό και ανεξέλεγκτο ζήλο σας, αλλά με διάκριση, ταπείνωση και σύνεση παιδαγωγήστε τα εν Κυρίω. Μη θεωρείς περιττό ν’ ακούει την αγία Γραφή, το κήρυγμα, το κατηχητικό. Μη το εμποδίσεις από τον εκκλησιασμό, την εξομολόγηση, τη θεία κοινωνία. Αντίθετα να προτρέψεις και να το οδηγήσεις εσύ ο ίδιος δίνοντας το κατάλληλο παράδειγμα.

Την εποχή του Χρυσοστόμου υπήρχαν οι ειδωλολατρικοί μύθοι και ήρωες, τα ειδωλολατρικά ήθη και έθιμα, η περιρρέουσα αντιχριστιανική ατμόσφαιρα. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα. Ας ακούσουμε λοιπόν το πάντα επίκαιρο κήρυγμά του· 

«Πως δεν είναι άτοπο αφ’ ενός μεν να ενδιαφέρεσαι να το στέλνεις στο σχολείο και σ’ οτιδήποτε του είναι κοσμικά χρήσιμο, αφ’ ετέρου δε να μη ενδιαφέρεσαι να πάρει την παιδεία του Κυρίου; Μέχρι πότε θα ενδιαφερόμαστε μόνο για τη σάρκα και τη σωματική υγεία του; Περισσότερο από το μοναχό, που βρίσκεται εκτός της επιρροής της αμαρτωλής κοινωνίας, αυτό χρειάζεται την κατά Θεό παιδεία. Τα αμελούμε αυτά και δρέπουμε και εμείς και η κοινωνία τις συνέπειες της αδιαφορίας μας».

Ας ακούσουν οι γονείς, το σχολείο, η κοινωνία τις χρυσές συμβουλές του αγίου Χρυσοστόμου. 

Ας ακούσουν και ας φροντίσουν…

ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ

ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ

Πηγή