Το δικαίωμα του χωρισμένου γονέα να επικοινωνεί με το ανήλικο τέκνο του. Μέρος Α’

Σημείωση ΜΠΑΜΠΑ ΕΛΑ: 

Εμείς να επισημάνουμε ότι τα παρακάτω άρθρα του Α.Κ.:

α) Είναι απαρχαιωμένα και αναχρονιστικά. 

β) ΔΕΝ συμβαδίζουν με την σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. 

γ) Οδηγούν τους γονείς σε ατελείωτες εξοντωτικές δικαστικές διαμάχες, προκαλώντας ψυχολογικό και οικονομικό μαρασμό.

δ) Προμοτάρουν τις μονογονεϊκές οικογένειες, αποτελούμενες μόνο από μητέρες.

ε) Δημιουργούν στο παιδί ανεπανόρθωτη ψυχολογική βλάβη με τις όποιες επιπτώσεις επιφέρει, στερώντας του τον ένα γονέα.  

στ) Βάσει των παραπάνω άρθρων, κατά την προσωπική ερμηνεία του εκάστοτε δικαστή, παραχωρείται μονομερώς η επιμέλεια στον ένα γονέα, στην υπερμέγιστη πλειοψηφία στις μητέρες.

ζ) Γίνεται κατ' εξακολούθηση από τους δικαστικούς λειτουργούς, παραβίαση και παράβαση των άρθρων Διεθνών Συνθηκών που η Ελλάδα έχει κυρώσει, βλέπε:

Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Επικοινωνία Παιδιού με Γονέα, 

Σύμβαση για την Προστασία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών,

Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού ΟΗΕ  

~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~  ~ ~ ~  ~ ~  ~ ~  ~ ~ ~  ~ ~ 

Οι εντάσεις και οι αντιπαραθέσεις στο χωρισμένο ζευγάρι επηρεάζουν δυστυχώς αρνητικά και το δικαίωμα του γονέα που δεν έχει την επιμέλεια του ανήλικου τέκνου και δεν διαμένει μαζί του να επικοινωνεί με αυτό. Ένα εύλογο και καθόλα νόμιμο δικαίωμα που πολλές φορές παραβιάζεται βάναυσα και καταχρηστικά με διάφορα προσχήματα είναι αυτό της επικοινωνίας του χωρισμένου γονέα με το παιδί του.

Θύματα αυτής της κατάστασης πρώτα από όλα το παιδί που δεν φταίει σε τίποτα και θέλει να διατηρεί καλές σχέσεις και με τους δύο γονείς του ανεξάρτητα από τις μεταξύ τους σχέσεις και κατά δεύτερο λόγο ο δικαιούχος της επικοινωνίας γονέας που διαταράσσονται σοβαρά οι προσωπικές σχέσεις με το παιδί του και η ψυχική του ισορροπία. 

Πολλές φορές έχουν πρόβλημα αναφορικά με το δικαίωμα επικοινωνίας οι χωρισμένοι άνδρες γονείς ανηλίκων μιας και η επιμέλεια στα ελληνικά δικαστήρια ανατίθεται ακόμη τις περισσότερες φορές αποκλειστικά στη μητέρα των ανηλίκων τέκνων.

Αλλά ας δούμε τι προβλέπει ο νόμος σχετικά με αυτό το δικαίωμα επικοινωνίας. Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1520 Αστικού Κώδικα ο γονιός με τον οποίο δεν διαμένει μαζί του το ανήλικο τέκνο του έχει νόμιμο δικαίωμα επικοινωνίας με αυτό. Επίσης οι γονείς δεν έχουν δικαίωμα να εμποδίζουν την επικοινωνία του ανηλίκου τέκνου με τους απώτερους ανιόντες του, εκτός και αν συντρέχει σοβαρός λόγος. Τα ζητήματα αυτά, εφόσον υπάρχουν διαφωνίες, ρυθμίζονται από το αρμόδιο δικαστήριο. 

Το σχετικό άρθρο έχει ως εξής:

"`Αρθρο 1520 Προσωπική επικοινωνία - Ο γονέας με τον οποίο δεν διαμένει το τέκνο διατηρεί το δικαίωμα της προσωπικής επικοινωνίας με αυτό.

Οι γονείς δεν έχουν το δικαίωμα να εμποδίζουν την επικοινωνία του τέκνου με τους απώτερους ανιόντες του, εκτός αν υπάρχει σοβαρός λόγος. Στις περιπτώσεις των προηγούμενων παραγράφων, τα σχετικά με την επικοινωνία κανονίζονται ειδικότερα από το δικαστήριο."

Ο νομοθέτης με τη ρύθμιση αυτή θέλησε να εξασφαλίσει την επικοινωνία κυρίως του γονέα που δεν έχει την επιμέλεια του παιδιού του, ώστε να διατηρηθεί μια προσωπική σχέση και αμοιβαία στοργή και αγάπη μεταξύ του γονέα και του ανηλίκου τέκνου με παράλληλη δυνατότητα παρακολούθησης της ανάπτυξης του παιδιού από πλευράς του γονέα. Σκοπός του απολύτως προσωπικού δικαιώματος και καθήκοντος επικοινωνίας είναι η διατήρηση του ψυχικού δεσμού μεταξύ γονέα και τέκνου και η δυνατότητα άμεσης γνώσης από το γονέα, με τον οποίο δεν διαμένει το τέκνο για την ανάπτυξη της προσωπικότητας, την πνευματική ανάπτυξη και την παρακολούθηση της εν γένει κατάστασης αυτού.

Επίσης όσον αφορά την επικοινωνία με τους απώτερους ανιόντες θέλησε τη διατήρηση προσωπικού δεσμού του ανηλίκου τέκνου με αυτούς για την ομαλή ανάπτυξή του, εκτός της περίπτωσης ύπαρξης σοβαρών λόγων και τους αναγνώρισε κατά την ορθότερη γνώμη αυτοτελές δικαίωμα επικοινωνίας με το ανήλικο τέκνο.

Η επιμέλεια μπορεί να ανήκει στον ένα γονέα, ώστε ο άλλος γονέας να είναι δικαιούχος επικοινωνίας με το τέκνο του στις ακόλουθες περιπτώσεις: 

α. διαζύγιο (κύρια περίπτωση), 

β. ακύρωση γάμου, 

γ. διακοπή έγγαμης συμβίωσης, 

δ. παύση της γονικής μέριμνας του ενός γονέα, 

ε. πραγματική ή νομική αδυναμία ασκήσεως της επιμέλειας, αφαίρεση της επιμέλειας ή της γονικής μέριμνας ολικώς, 

στ. γονέας με παιδί γεννημένο εκτός γάμου με αναγνώριση πατρότητας.

Υπάρχει επίσης η περίπτωση που το δικαίωμα επικοινωνίας ανήκει και στους δύο γονείς επειδή έχει ανατεθεί η επιμέλεια σε τρίτον. Σε περίπτωση υιοθεσίας οι φυσικοί γονείς δεν έχουν γονική μέριμνα και δικαίωμα επικοινωνίας με το τέκνο τους, (άρθ. 1566 εδ. β Α.Κ.)

Δεν υφίσταται από το νόμο υποχρέωση επικοινωνίας, διότι ο νομοθέτης θεώρησε ότι δεν πρέπει να επιβληθεί με εξαναγκασμό μια τέτοιου είδους υποχρέωση, προκειμένου να διαφυλάξει υγιείς και ειλικρινείς σχέσεις μεταξύ γονέων και τέκνων.

Το δικαίωμα της επικοινωνίας ως οικογενειακό είναι προσωποπαγές, δηλαδή συνδέεται με το πρόσωπο του φορέα του αυστηρώς. Επίσης είναι ανεπίδεκτο παραιτήσεως ή μεταβιβάσεως σε τρίτο πρόσωπο.

Το περιεχόμενο του δικαιώματος επικοινωνίας περιλαμβάνει:

α. την απευθείας προσωπική επαφή με το παιδί, συνάντηση, συνομιλία, έξοδος για ψυχαγωγία και άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις κλπ

β. την επικοινωνία μέσω τηλεφώνου, επιστολών, διαδικτύου κ.λ.π

Μπορούν αυτές οι μορφές επικοινωνίας να αλληλοσυμπληρώνονται προς το συμφέρον του τέκνου ανάλογα με τις εκάστοτε περιστάσεις.

Η συναίνεση του γονέα που έχει την επιμέλεια δεν απαιτείται για τις παραπάνω μορφές επικοινωνίας και η οποιαδήποτε παρέμβασή του θα πρέπει να περιορίζεται αυστηρά μέσα στα νόμιμα πλαίσια της υποχρέωσης επίβλεψης, που πηγάζει από το δικαίωμα επιμέλειας του ανηλίκου στο βαθμό που απαιτείται, αναλόγως της ηλικίας και της ωριμότητας αυτού. Διαφορετικά θα θεωρείται μη νόμιμη επέμβαση στο δικαίωμα επικοινωνίας, που ενεργεί αρνητικά στις προσωπικές σχέσεις του δικαιούχου γονέα με το ανήλικο τέκνο του.

Τα δώρα προς το ανήλικο τέκνο από το γονέα που δεν έχει την επιμέλεια και δεν διαμένει με το τέκνο επιτρέπονται, εφόσον αποτελούν έκφραση των συναισθημάτων στοργής και αγάπης προς αυτό και συμβάλλουν στη σύσφιξη των σχέσεων τους.

Σε περίπτωση που συντρέχουν περιστάσεις που ο τρόπος επικοινωνίας δημιουργεί προβλήματα στο παιδί θα πρέπει να ρυθμιστεί η κατάσταση από το δικαστήριο.

Ο γονέας που δεν έχει την επιμέλεια και δεν διαμένει με το τέκνο πέραν της επικοινωνίας με αυτό δεν έχει άλλο δικαίωμα στην επιμέλεια και στην ανατροφή του παιδιού. Ενδεχομένως όμως από την επικοινωνία με το παιδί να μάθει γεγονότα και συμπεριφορές απέναντι στο παιδί που συνιστούν παραπτώματα γονικής μέριμνας ή επιμέλειας του άλλου γονέα, ώστε να προσφύγει στο δικαστήριο για ρύθμιση της γονικής μέριμνας ή της επικοινωνίας.

Σε κάθε περίπτωση μη δυνατής ή δύσκολης επικοινωνίας με το ανήλικο τέκνο ακόμη και σε περιπτώσεις περιορισμού ή αποκλεισμού του δικαιώματος αυτού δικαστικώς (1520 παρ. 3), ο γονέας που δεν έχει την επιμέλεια και δεν διαμένει με το τέκνο δικαιούται να μαθαίνει από τον άλλο γονέα πληροφορίες που αφορούν την εν γένει κατάσταση του παιδιού.

Η άσκηση και η ρύθμιση του δικαιώματος επικοινωνίας ( με συμφωνία ή δικαστικά) θα πρέπει να γίνεται πάντοτε αφού σταθμιστούν η θέληση του ανήλικου, τα συμφέροντα του ανήλικου τέκνου (σημαντικής βαρύτητας κριτήριο ) και του δικαιούχου επικοινωνίας γονέα, λαμβανομένου υπόψιν της ηλικίας του παιδιού.

Προς αποφυγή ερίδων και διαπληκτισμών και προς το συμφέρον του τέκνου είναι επιτρεπτή η ρύθμιση του δικαιώματος επικοινωνίας με δεσμευτική συμφωνία μεταξύ των δύο γονέων που στερείται όμως εκτελεστότητας, εκτός και αν γίνει επικύρωσή της με δικαστική απόφαση, όπως στη περίπτωση συναινετικού διαζυγίου. Δυνατός δικαστικός συμβιβασμός κατ΄ άρθ. 681 Γ Κ.Πολ.Δ. Παραίτηση από το δικαίωμα επικοινωνίας, αν αντιβαίνει τα χρηστά ήθη είναι ανίσχυρη.

Το δικαστήριο θα πρέπει να προβαίνει σε ρύθμιση θεμάτων επικοινωνίας πάντοτε με γνώμονα το συμφέρον του παιδιού και να αποφασίζει με τη κάθε δυνατή πληρότητα και λεπτομέρεια προς αποφυγή αμφισβητήσεων και διαφωνιών. Ειδικά θέματα που πρέπει να καθορίζονται είναι σχετικά με το τόπο, το είδος, τη διάρκεια, τη συχνότητα της επικοινωνίας, τα τυχόν πρόσωπα που μεσολαβούν στην παραλαβή και τη παράδοση του παιδιού, ο τόπος παραλαβής και παράδοσης του τέκνου κ.λ.π.

Σε υποθέσεις γονικής μέριμνας μπορεί το δικαστήριο να προβεί και αυτεπάγγελτα σε ρύθμιση της επικοινωνίας με το ανήλικο τέκνο. Οι σχετικές αποφάσεις με την επικοινωνία μπορούν να ανακαλούνται ή να τροποποιούνται με αίτηση των γονέων.

Κάθε ρύθμιση που αφορά το τόπο επικοινωνίας, τη συχνότητα και τη διάρκεια επικοινωνίας, τις συναναστροφές του τέκνου ή τη παρουσία τρίτων προσώπων κατά την επικοινωνία και γενικά τις συνθήκες επικοινωνίας θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις επικρατούσες σε κάθε περίπτωση περιστάσεις με κριτήριο το γενικότερο όφελος του ανηλίκου παιδιού. Προτιμότερο οι συναντήσεις να γίνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα και να έχουν μικρή διάρκεια. Μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα αποτελούν την εξαίρεση και πραγματοποιούνται ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, ιδίως σε περίπτωση διακοπών και πολυήμερων εορτών Χριστουγέννων και Πάσχα. Καθοριστικός παράγοντας για τη διαμόρφωση της επικοινωνίας με το ανήλικο αποτελεί και η σχέση μεταξύ των δύο γονέων.

Ο προσδιορισμός ή μεταβολή του τόπου διαμονής του ανήλικου τέκνου ανήκει στο γονέα που έχει την επιμέλειά του με αποτέλεσμα το δικαίωμα επικοινωνίας κάθε φορά να προσδιορίζεται ανάλογα με την κάθε περίσταση.

Θα πρέπει κάθε φορά να σταθμίζεται με τις τυχόν δυσμενείς επιπτώσεις που μπορεί να επιφέρει η διακοπή της επικοινωνίας με τον άλλο γονέα και να υποχωρεί έναντι αυτής, όταν η αναγκαιότητα της ενδεχόμενης προσωρινής ή διαρκούς αλλαγής του τόπου διαμονής ή τα πλεονεκτήματα που αυτή συνεπάγεται, δεν ανταποκρίνονται προς το πραγματικό συμφέρον του τέκνου.

Σε περίπτωση που ο τόπος διαμονής μεταβάλλεται προκειμένου να ματαιωθεί το δικαίωμα ή να γίνει ιδιαίτερα δυσχερής η άσκησή του μπορεί να κριθεί από το δικαστήριο καταχρηστικός αυτός ο προσδιορισμός και κακή η άσκηση της γονικής μέριμνας από πλευράς του γονέα που έχει την επιμέλεια του ανηλίκου ή να αποφασισθεί η μεταρρύθμιση της σχετικής δικαστικής απόφασης με τις ανάλογες συνέπειες (άρθρα 1532,1533, 1536 Α.Κ.) Τα έξοδα επικοινωνίας κατά κανόνα επιβαρύνουν το δικαιούχο γονέα.

Συντομογραφίες: Α.Κ. = Αστικός Κώδικας, Κ.Πολ.Δ. = Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, Π. Κ. = Ποινικός Κώδικας

* Δημοσιεύτηκε 16 /11/2013 στην "Πρωϊνή" Εφημερίδα της Καβάλας 

Γιώργος Γιαγκουδάκης, Δικηγόρος Καβάλας

Διαζύγια - Ποινικά - Ιντερνετ