Ποιος νόμος προστατεύει από την ενδοοικογενειακή βία και πως το θύμα μπορεί να βοηθηθεί; Μέρος Α΄

Το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας πήρε μεγαλύτερες διαστάσεις εν καιρώ οικονομικής κρίσης. 

Σχόλιο Μπαμπά Έλα: 

Επειδή υπάρχει η τάση να εξισώνουμε την Ενδοοικογενειακή Βία πάντα στο πρόσωπο του άνδρα, ενώ αυτό σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες ΔΕΝ ΙΣΧΥΕΙ, στην χώρα μας υφίσταται και η Ανδρική Κακοποίηση και η Ενδοοικογενειακή Βία με θύματα άνδρες, πατέρες, συζύγους. Όπως είναι γεγονός ότι, ο άνδρας που έχει πέσει θύμα ενδοοικογενειακής βίας ντρέπεται να το δηλώσει στις αρμόδιες αρχές ή κι αν το δηλώσει τις περισσότερες φορές δεν τον πιστεύουν. Από την άλλη πλευρά σε περιπτώσεις διαζυγίου γίνεται κυριολεκτικά Κατάχρηση του Νόμου για την Ενδοοικογενειακή Βία από τις γυναίκες. 

Να θυμάστε ότι οι Ψευδείς Καταγγελίες περί Ενδοοικογενειακής Βίας κάνουν ΚΑΚΟ στα πραγματικά θύματα που υποφέρουν, και απαξιώνει τον πόνο τους. 

Η  Δικαιοσύνη θα έπρεπε να τιμωρεί ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΙΚΑ τις ψευδείς καταγγελίες.

Συχνά διαβάζουμε σε εφημερίδες ή ακούμε στις ειδήσεις για πρόσωπα υπεράνω κάθε υποψίας, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης και επαγγέλματος να συλλαμβάνονται ή να δικάζονται από τα ελληνικά δικαστήρια ως δράστες ενδοοικογενειακής βίας με θύματα κυρίως γυναίκες, ανήλικους και υπερήλικες.

Για την αντιμετώπιση της εφαρμόζονται οι διατάξεις του Ν. 3500/2006 "για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας και άλλες διατάξεις" με σκοπό την αρμονική συμβίωση των προσώπων και την προστασία τους στο πλαίσιο της οικογένειας, την περιφρούρηση της ελευθερίας, της αξιοπρέπειας, της αυτοδιάθεσης του ατόμου εντός της οικογένειας και την προστασία της σωματικής, αλλά και ψυχικής υγείας των παιδιών.

Ο νόμος αυτός απαγορεύει ρητά την άσκηση βίας κάθε μορφής μεταξύ των μελών της οικογένειας. Προβλέπει ιδιαίτερα αυστηρές ποινές στους δράστες της ενδοοικογενειακής βίας και διαδικασία αυτόφωρου. Στη διάταξη του άρθρου 1 αυτού του νόμου υπάρχουν οι ορισμοί για την "ενδοοικογενειακή βία", "οικογένεια" και το "θύμα ενδοοικογενειακής βίας".

ΕΝΝΟΙΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ - ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΟΙ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ:

Εφαρμογή των διατάξεων αυτού του νόμου γίνεται κατά πρώτο λόγο σε "οικογένεια ή κοινότητα που αποτελείται από συζύγους ή γονείς και συγγενείς πρώτου και δεύτερου βαθμού εξ αίματος ή εξ αγχιστείας και τα εξ υιοθεσίας τέκνα τους."

Ο νόμος διευρύνει την έννοια της οικογένειας και ορίζει ότι " στην οικογένεια περιλαμβάνονται, εφόσον συνοικούν, συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχιστείας μέχρι τετάρτου βαθμού και πρόσωπα των οποίων επίτροπος, δικαστικός παραστάτης ή ανάδοχος γονέας έχει ορισθεί μέλος της οικογένειας, καθώς και κάθε ανήλικο πρόσωπο που συνοικεί στην οικογένεια."

Περαιτέρω ο νόμος προβλέπει ότι εφαρμόζονται οι διατάξεις του και "στην μόνιμη σύντροφο του άνδρα ή στον μόνιμο σύντροφο της γυναίκας και στα τέκνα, κοινά ή ενός εξ αυτών, εφόσον τα πρόσωπα αυτά συνοικούν, ως και στους τέως συζύγους".

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΒΙΑ: 

Σύμφωνα με το νόμο αυτό ενδοοικογενειακή βία είναι η τέλεση αξιόποινης πράξης, σε βάρος μέλους της οικογένειας (όπως ορίζεται πιό πάνω), σύμφωνα με τα άρθρα 6, 7, 8 και 9 αυτού του νόμου ( Ενδοοικογενειακή σωματική βλάβη, Ενδοοικογενειακή παράνομη βία και απειλή, Βιασμός και κατάχρηση σε ασέλγεια, Ενδοοικογενειακή προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας) και τα άρθρα 299 (ανθρωποκτονία με πρόθεση) και 311 (θανατηφόρα βλάβη) του Ποινικού Κώδικα.

ΘΥΜΑΤΑ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΒΙΑΣ:

Είναι τα παραπάνω πρόσωπα σε βάρος των οποίων τελείται με τις πιό πάνω αξιόποινες πράξεις ενδοοικογενειακή βία, καθώς και ο ανήλικος κατά την παράγραφο 2 (στο πεδίο εφαρμογής του νόμου), ενώπιον του οποίου τελείται μία από τις αξιόποινες πράξεις της παρούσας.

Τονίζεται ότι όλες οι μορφές της ενδοοικογενειακής σωματικής βλάβης διώκονται αυτεπαγγέλτως. Επίσης η ενδοοικογενειακή απειλή, η ενδοοικογενειακή προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας και η παρακώλυση απονομής της δικαιοσύνης διώκονται αυτεπαγγέλτως (άρθρο 17 Ν. 3500/2006). Ειδικά ο νόμος τιμωρεί με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών μέχρι τριών ετών όποιον σε υπόθεση ενδοοικογενειακής βίας απειλεί μάρτυρα ή μέλος της οικογένειάς του ή ασκεί βία εναντίον του ή τον δωροδοκεί, με σκοπό την παρακώλυση απονομής της δικαιοσύνης (άρθρο 10 Ν. 3500/2006).

Αξίζει να αναφέρουμε ότι σε σοβαρές περιπτώσεις ενδοοικογενειακής σωματικής βλάβης που συντρέχουν οι περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος παρέχεται αυξημένη προστασία, επιβάλλεται ακόμη και κάθειρξη μέχρι 10 ετών σε πρόκληση βαριάς σωματικής ή διανοητικής πάθησης ή κάθειρξης αν ο υπαίτιος επεδίωκε ή γνώριζε και αποδέχθηκε το αποτέλεσμα της πράξης του σε αυτή τη περίπτωση. Ακόμη επιβάλλεται κάθειρξη σε περίπτωση που η ενδοοικογενειακή σωματική βλάβη συνιστά μεθοδευμένη πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης, επικίνδυνης για την υγεία, ή ψυχικού πόνου, ικανού να επιφέρει σοβαρή ψυχική βλάβη, ιδίως με την παρατεταμένη απομόνωση του θύματος και αν το θύμα είναι ανήλικος, επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών.

Αν η σωματική βλάβη (άρθ. 308 παρ. 1. εδ. ά) τελέσθηκε σε βάρος εγκύου ή σε βάρος μέλους της οικογένειας το οποίο, από οποιαδήποτε αιτία, είναι ανίκανο να αντισταθεί, τιμωρείται αυστηρά με φυλάκιση, τουλάχιστον, δύο ετών και αν η πράξη τελέσθηκε ενώπιον ανήλικου μέλους της οικογένειας, τιμωρείται με φυλάκιση, τουλάχιστον, ενός έτους.

Στην έννοια του βιασμού περιλαμβάνεται πλέον (μετά την αντικατάσταση με το άρθ. 8 Ν. 3500/2006 της διάταξης του άρθρου 336 παρ. 1 Π.Κ.) και ο συζυγικός βιασμός σύμφωνα με τις σύγχρονες αντιλήψεις περί προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εντός του γάμου. Αν οι αξιόποινες πράξεις στρέφονται κατά ανηλίκου, η έναρξη της προθεσμίας Παραγραφής αναστέλλεται μέχρι την ενηλικίωσή του.

ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ: 

Με τα άρθρα 11,12 και 13 του ίδιου νόμου θεσπίζεται ο θεσμός της ποινικής διαμεσολαβήσεως, ο οποίος εφαρμόζεται μόνο στα πλημμελήματα ενδοοικογενειακής βίας και όχι στα κακουργήματα. Αντίθετα δεν εφαρμόζεται η διαδικασία της διαμεσολάβησης, αν ο φερόμενος ως δράστης της πράξεως της ενδοοικογενειακής βίας είναι επίτροπος, δικαστικός συμπαραστάτης ή ανάδοχος γονέας του ανήλικου παθόντα (άρθρο 11 παρ. 4).

Η διαδικασία ποινικής διαμεσολαβήσεως ξεκινά, είτε με έναρξη της προκαταρκτικής εξετάσεως, μετά από έγκληση του παθόντα ή καταγγελία τρίτου, είτε με κίνηση της διαδικασίας του αυτοφώρου. Με τη διαδικασία αυτή γενικά δίνεται η δυνατότητα να τεθεί η υπόθεση στο ειδικό αρχείο της Εισαγγελίας με διάταξη του αρμόδιου εισαγγελέα. Τούτο μόνο γίνεται, εφόσον συμμορφωθεί ο δράστης της ενδοοικογενειακής βίας σε περίπτωση τέλεσης πλημμελήματος και επέλθει συμφωνία μεταξύ αυτού και του παθόντος να δεσμευτεί σχετικά με τήρηση ορισμένης συμπεριφοράς , υπόσχεση ότι δεν θα τελέσει στο μέλλον οποιαδήποτε πράξη ενδοοικογενειακής βίας (λόγος τιμής) , παρακολούθηση ειδικού συμβουλευτικού - θεραπευτικού προγράμματος για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας σε δημόσιο φορέα, την άρση ή την αποκατάσταση, εφόσον είναι δυνατόν, αμέσως των συνεπειών που προκλήθηκαν από την πράξη και την καταβολή εύλογης Χρηματικής ικανοποίησης στον παθόντα.

Προϋπόθεση για την έναρξη της Διαδικασίας ποινικής διαμεσολάβησης είναι η υποβολή ανεπιφύλακτης δήλωσης εκ μέρους του προσώπου στο οποίο αποδίδεται η τέλεση του εγκλήματος. Ο αρμόδιος για την άσκηση ποινικής δίωξης εισαγγελέας διερευνά τη δυνατότητα διαμεσολάβησης κατά τη Διαδικασία των σχετικών άρθρων του νόμου αυτού. Αν η απάντηση του παθόντος είναι θετική, ο εισαγγελέας με διάταξή του θέτει τη δικογραφία σε ειδικό αρχείο της εισαγγελίας. Κατά της διατάξεως αυτής δεν χωρεί προσφυγή.

Αν ο ενδιαφερόμενος συμμορφωθεί προς τους όρους της ποινικής διαμεσολάβησης για χρονικό διάστημα τριών ετών, τότε η σχετική Διαδικασία ολοκληρώνεται και εξαλείφεται η ποινική αξίωση της πολιτείας για το έγκλημα που αφορά. Για τη συμμόρφωση ή μη του δράστη κρίνει με απόφασή του το αρμόδιο δικαστήριο. Μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας ποινικής διαμεσολαβήσεως αναστέλλεται η παραγραφή (άρθ. 13 παρ 4. Ν. 3500/2006) γιά τις αξιόποινες πράξεις που προβλέπονται στο νόμο 3500/2006 περί ενδοοικογενειακής βίας και αφορά η ποινική διαμεσολάβηση.

Το αρμόδιο δικαστήριο αποφαίνεται για την επ` αόριστον αναβολή της υπόθεσης και μέχρι να ολοκληρωθεί η διαδικασία ποινικής διαμεσολάβησης (συμμόρφωση με τους όρους αυτής για διάστημα τριών ετών). Ο εκδόσας τη διάταξη ποινικής διαμεσολάβησης Εισαγγελέας μπορεί να κρίνει ανά πάσα στιγμή σε περίπτωση μη παρακολούθησης του θεραπευτικού - συμβουλευτικού προγράμματος από το δράστη, εάν υφίσταται λόγος ανάκλησης της διάταξης ποινικής διαμεσολάβησης και σε θετική περίπτωση να προβαίνει σε ανάκληση της διάταξης του (κατόπιν ακρόασης του δράστη). Το ίδιο δικαστήριο μετά τη συμπλήρωση της τριετίας θα πρέπει να αποφασίσει σχετικά με τη παύση ή μη της ποινικής δίωξης κατά του δράστη, αναλόγως με τη συμμόρφωσή του με τους όρους της ποινικής διαμεσολάβησης. Η διαδικασία της ποινικής διαμεσολαβήσεως και οι ποινικές συνέπειες της, περιγράφονται λεπτομερώς στις διατάξεις των άρθρων 12 και 13 του νόμου αυτού.

ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΟΡΟΙ: 

Είναι δυνατόν, αν υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες κρίνεται απαραίτητο για την προστασία της σωματικής και ψυχικής υγείας του θύματος, να επιβληθεί στον κατηγορούμενο από το αρμόδιο ποινικό δικαστήριο στο οποίο παραπέμπεται να δικασθεί ή από τον αρμόδιο ανακριτή ή από το δικαστικό συμβούλιο και για όσο χρονικό διάστημα απαιτείται, ο περιοριστικός όρος της απομάκρυνσής του από την οικογενειακή κατοικία, η μετοίκησή του, η απαγόρευση να προσεγγίζει τους χώρους κατοικίας ή και εργασίας του θύματος, κατοικίες στενών συγγενών του, τα εκπαιδευτήρια των παιδιών και ξενώνες φιλοξενίας.

Γιώργος Γιαγκουδάκης, Δικηγόρος Καβάλας

* Δημοσιεύτηκε 5 /10/2013 στην "Πρωϊνή" Εφημερίδα της Καβάλας