Υπό Ποιες Προϋποθέσεις και για Ποιους Λόγους Μπορεί ο/η Σύζυγος να Πάρει Διαζύγιο; (Μέρος Α)

Το διαζύγιο και η όλη κατάσταση του χωρισμού είναι αναμφίβολα από τις πιο οδυνηρές και στρεσογόνες εμπειρίες στη ζωή του ανθρώπου. Αποτελεί την έσχατη λύση, όταν ο γάμος έχει φτάσει σε αδιέξοδο και δεν υπάρχει περίπτωση αναστροφής στην έγγαμη σχέση των συζύγων. 

Μερικές φορές το διαζύγιο μπορεί να αποτελεί "λύτρωση" για τον έναν ή και τους δύο συζύγους, διότι η συνέχιση της έγγαμης συμβίωσης κάτω από τις συνθήκες που βίωναν ίσως αποδεικνύονταν καταστροφική για τους ίδιους και τα παιδιά τους. Αρκετές οι περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας, εξωσυζυγικών σχέσεων ακόμη και ασυμφωνίας χαρακτήρων που φέρνει το γάμο σε έντονα έκρυθμη κατάσταση και τους συζύγους εκτός ελέγχου. 

Κατά συνέπεια ανακύπτει λοιπόν έντονο το ερώτημα για το τι ισχύει σχετικά με τις προϋποθέσεις και τους λόγους που μπορεί ο/η σύζυγος να πάρει διαζύγιο, λόγω και των τελευταίων αλλαγών της νομοθεσίας σε θέματα οικογενειακά και διαζυγίου.

Ο γάμος (θρησκευτικός ή πολιτικός) για να λυθεί - εκτός της περίπτωσης θανάτου του ενός των συζύγων - θα πρέπει να συντρέχουν ένας από τους πιο κάτω λόγους:

1. Να υπάρχει ισχυρός κλονισμός στην έγγαμη σχέση σύμφωνα με το άρθρο 1439 παρ.1 Α.Κ. Θα πρέπει ο κλονισμός να μην αφορά αποκλειστικά τον ενάγοντα, που εγείρει την αγωγή διαζυγίου. Να συντρέχουν κλονιστικά γεγονότα του γάμου, εξαιτίας των οποίων κατέστη βάσιμα αφόρητη η εξακολούθηση της έγγαμης συμβίωσης (ισχυρός κλονισμός) και αφορούν τον εναγόμενο ή και τους δύο συζύγους.

Κλονισμός του γάμου θεωρείται ότι υφίσταται όταν υπάρχουν καταστάσεις ή γεγονότα, που αφορούν τον εναγόμενο ή και τους δύο συζύγους, τα οποία τους αποξένωσαν σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μην έχουν εντελώς καμιά ψυχική διάθεση να συνεχίσουν το γάμο τους και να τηρούν τις νόμιμες υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτόν. 

Το αφόρητο της εξακολούθησης της έγγαμης συμβίωσης κρίνεται από το δικαστή με βάσει αντικειμενικά κριτήρια. Για το αφόρητο θα πρέπει να υπάρχει ψυχική συναισθηματική πίεση του συζύγου, που επέρχεται εξαιτίας των κλονιστικών γεγονότων και που υπερβαίνει το όριο της ψυχικής αντοχής του μέσου ανθρώπου. Είναι η υπέρβαση του επιβαλλόμενου ορίου αμοιβαίων θυσιών των συζύγων που ορίζεται, βάσει της κοινής λογικής και της κοινής πείρας. 

Οριοθετείται το βάσιμα αφόρητο από τα κοινωνικά ήθη και το δικαίωμα ανάπτυξης και σεβασμού της προσωπικότητας (άρθ. 2 και 5 παρ. 1 Συντάγματος). Εδώ υπάρχει σύγκρουση εννόμων αγαθών συνταγματικά προστατευμένων, εφόσον υπάρχει προστασία του γάμου και της οικογένειας από το Σύνταγμα (άρθ. 21 παρ. 1).

Εναπόκειται στο δικαστή σταθμίζοντας την κάθε περίπτωση διαζυγίου να κρίνει το βάσιμο ή μη του αφόρητου της εξακολούθησης του γάμου. Αλλά κάθε γάμος είναι διαφορετικός, το ίδιο και οι σύζυγοι έτσι ώστε αντιθέτως με τη προηγούμενη περίπτωση τα κριτήρια κλονισμού να είναι υποκειμενικά και να ερευνάται στη κάθε περίπτωση, αν επήλθε ο κλονισμός του γάμου και μάλιστα στο βαθμό, που απαιτεί ο νόμος. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν ο χαρακτήρας των συζύγων, ο τρόπος έγγαμης συμβίωσής τους, οι πεποιθήσεις τους, η κουλτούρα τους, το επίπεδο μόρφωσής τους και γενικά οι ειδικές συνθήκες που χαρακτηρίζουν το ζευγάρι.

Είναι βέβαιο σε ένα γάμο στον οποίο υπάρχει διάσταση και αποξένωση των συζύγων ότι υπάρχει κλονισμός. Η λύση του γάμου πλέον δεν έχει σχέση με υπαιτιότητα διαζυγίου και δεν ερευνάται από το δικαστήριο. Αντίθετα ερευνάται, αν υπάρχει λόγος διαζυγίου, που αφορά τον ένα ή τον άλλο σύζυγο. Αν ο ισχυρός κλονισμός αφορά αποκλειστικά το πρόσωπο του ενάγοντα συζύγου, η αγωγή διαζυγίου, που άσκησε εναντίον του άλλου συζύγου θα απορριφθεί. Επίσης θα πρέπει να είναι ισχυρός ο κλονισμός του γάμου για να εκδοθεί απόφαση διαζυγίου.

Αν υφίσταται μία από τις περιπτώσεις διγαμίας, μοιχείας του εναγομένου και εγκατάλειψης του ενάγοντα ή επιβουλής της ζωής του από τον εναγόμενο καθώς και η περίπτωση άσκησης από τον εναγόμενο ενδοοικογενειακής βίας εναντίον του ενάγοντος θεωρείται κατά νόμιμο μαχητό τεκμήριο ότι υπάρχει κλονισμός.

-Διγαμία υπάρχει, όταν γίνει γάμος πριν λυθεί ή ακυρωθεί αμετάκλητα ο γάμος που ήδη υπάρχει. Είναι ποινικό αδίκημα που τιμωρείται με φυλάκιση (άρθ. 356 Π.Κ.)

Μοιχεία είναι η γενετήσια επαφή μεταξύ δύο προσώπων, εκ των οποίων το ένα είναι παντρεμένο με σκοπό τη σεξουαλική ικανοποίηση. Η μοιχεία σήμερα δεν είναι, όπως παλιά, ποινικό αδίκημα.

-Εγκατάλειψη συζυγικής στέγης έχουμε σε περίπτωση διακοπής συμβίωσης, χωρίς εύλογη αιτία με τη θέληση του ή των συζύγων, όπου υπάρχει το στοιχείο της μονιμότητας. Ο νόμος δεν ορίζει το χρόνο της εγκατάλειψης και κρίνεται ανάλογα με τις συνθήκες της ζωής των συζύγων στην εκάστοτε περίπτωση.

-Επιβουλή ζωής είναι η εκδήλωση της πρόθεσης του ενός συζύγου να θανατώσει τον άλλον με πράξη ή παράλειψη. Απαιτείται άμεσος δόλος. Δεν υπάρχει επιβουλή ζωής σε περίπτωση μη καταλογισμού, συναίνεσης του παθόντος, άμυνας και κατάστασης ανάγκης.

-Το νομικό πλαίσιο της άσκησης ενδοοικογενειακής βίας προβλέπεται με το ν. 3500/2006 με τον οποίο η άσκηση βίας κάθε μορφής μεταξύ των μελών της οικογένειας απαγορεύεται με επιβολή αυστηρότερων ποινικών κυρώσεων και αυτόφωρης διαδικασίας.

Αν θέλαμε γενικά και σχηματικά να αναφερθούμε σε κατηγορίες πράξεων ή παραλείψεων που αποτελούν κλονιστικά γεγονότα του γάμου θα λέγαμε ότι είναι:

α. παραβάσεις της συζυγικής πίστης,

β. παραβάσεις των υποχρεώσεων των συζύγων, που ορίζονται στα άρθρα 1387 Α. Κ. (για ρύθμιση του συζυγικού βίου), 1389 Α. Κ. και 1390 Α. Κ. (για κοινή συμβολή για τις οικογενειακές ανάγκες, διατροφή)

γ. ανέντιμη και ανήθικη συμπεριφορά, σύμφωνα με τις κρατούσες στη κοινωνία αντιλήψεις περί ηθικής των συζύγων που τους επιβάλει ο θεσμός του γάμου,

δ. διάφορες καταστάσεις ανυπαίτιες. Εδώ υπάγεται μεταξύ άλλων η περίπτωση ασυμφωνίας χαρακτήρων των συζύγων και διάφορες σοβαρές ασθένειες στις οποίες υπάρχει αρκετά μεγάλη διάρκεια. Εδώ θέματα μπορεί να δημιουργηθούν για το κατά πόσο συμβαίνουν τα παραπάνω γεγονότα και αν ο κλονισμός είναι ισχυρός.

Επίσης πρέπει να αναφέρουμε επιγραμματικά τη περίπτωση συγγνώμης σε κλονισμό, που οφείλεται σε παράπτωμα των εναγομένου συζύγου και της συναίνεσης στην υπαίτια κλονιστική συμπεριφορά του εναγόμενου συζύγου, που επιφέρει άρση του κλονισμού. Κατά συνέπεια θα απορριφθεί η αγωγή διαζυγίου, όταν ο εναγόμενος σύζυγος επικαλείται και αποδεικνύει έναν από τους παραπάνω αποσβεστικούς λόγους διαζυγίου στη δίκη διαζυγίου του.

Γιώργος Γιαγκουδάκης, Δικηγόρος Καβάλας

Διαζύγια - Ποινικά - Ιντερνετ

* Δημοσιεύτηκε 21/9/13 στην "Πρωϊνή" Εφημερίδα της Καβάλας